Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Dış Ticaret Verileri baz alınarak Agrimetre tarafından hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre 2021 yılının ilk 9 ayında tarım, gıda ve içecek sektörü 15,9 milyar dolar ihracat, 12,2 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. 01 ile 24 fasılları arasındaki tüm GTIP kalemleri ile 29. ve 35. fasıllardan seçili ürünlerin dahil edildiği hesaplamalara göre, 2021’nin ilk 9 ayında sektörün dış ticaret dengesi, önceki yılın aynı dönemine kıyasla %23,3 arttı.
Özet Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre, 2021’in ilk 9 ayında, yani 4’te 3’lük bölümünde ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre %19,2 oranında artarak 15,9 milyar dolara, ithalat %18 artarak 12,2 milyar dolara ulaştı.
Aylık ithalatta ciddi artış!
Aylık bazda bakıldığında Eylül 2021’de ihracat, önceki yılın aynı ayına göre %22,6 artarak 2,1 milyar dolar, aylık ithalat ise %49,1 artarak 1,5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Eylül ayında, önceki yılın aynı ayına göre aylık ihracattaki artışın yanında, aylık ithalattaki oldukça büyük artış dikkat çekti. Benzer durum Ağustos ayında da geçerliydi.
İthalat, 2021 yılının ilk aylarında belirgin bir artış eğilimi sergiledi. Nisan ayında, önceki yılın aynı ayına göre %25 artan aylık ihracat ve ithalat artış hızının yavaşlaması ile bu trendde değişim işareti görüldü. İhracat Mayıs ayında da belirgin şekilde artarken, 2021 yılında ilk kez Mayıs ayında ithalatın önceki yılın aynı ayına kıyasla gerilemesi, yılın başından bu yana devam eden yüksek ithalat trendinin değiştiğini gösterdi. İhracatın artması, ithalatın yavaşlaması yönündeki olumlu trend, Haziran ayında güçlenerek devam etti. Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında ise bu trend değişti ve ithalattaki artışlar dikkat çekti.
Dış ticaret fazlası halen güçlü
2021 yılının başlarında ithalatın artış eğiliminde olmasından olumsuz etkilenen dış ticaret fazlası, yılın ilk dört ayında önceki yılın aynı döneminin gerisinde kalmıştı.
Mayıs verilerinin gelmesiyle birlikte 2021’de ilk kez dış ticaret fazlası, önceki yılın aynı döneminin üzerine çıkmış; 2021’in ilk 5 ayında, önceki yılın aynı dönemine kıyasla %32,1 artarak 1,63 milyar dolar olarak gerçekleşmişti.
2021’in ilk 9 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine göre %23,3 artışla 3,74 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Birim ihracat değeri 2021’in ilk 9 ayında, önceki yılın aynı dönemine göre %2,4 artarak 1.099 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yılın aynı dönemine göre %32,3 artışla 609 dolar/ton’a yükseldi.
Birim ithalat değerinin 2021’in başından beri yüksek seviyede devam etmesi olumsuz bir gelişme olarak değerlendirildi.
Dış ticarette en yüksek hacimli ürünler
2021’nin ilk 9 ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla Un (0,81 milyar dolar), Fındık İçi (0,80 milyar dolar) ve Makarna (0,57 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık %13,7’sini oluşturdu.
Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla Buğday (1,5 milyar dolar), Soya Fasulyesi (1,2 milyar dolar) ve Ham Ayçiçeği Yağı (0,7 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık %28’ini, yani 4’te 1’inden fazlasını oluşturdu.
Son dönemde yurt içinde fiyat artışları ile sıkça gündeme gelen ve 760 milyon dolarlık ithalat ile 2020’de en fazla ithal edilen 3. ürün olan Ayçiçek yağında ithalat trendi 2021’de de devam etti. Ayçiçek ve Ayçiçek yağı 2021 yılında da en çok ithal edilen ürünler arasında yer aldı.
2021 yılı Eylül ayında en çok ihraç edilen ürünler Fındık içi, Un ve Makarna olarak sıralanırken, en çok ithal edilen ürünler Buğday, Arpa ve Asiklik alkoller oldu.
Ağustos (263 milyon dolar) ve Eylül (367 milyon dolar) aylarındaki yüksek Buğday ithalatı rakamları dikkat çekti.
Büyük ölçüde yem sektörü tarafından kullanılan Soya Fasulyesi’nin Haziran (246,9 milyon dolar), Temmuz (150,6 milyon dolar) ve Ağustos (158,1 milyon dolar) aylarındaki yüksek seviyedeki ithalatı dikkat çekmişti. Bu üründe, Mayıs-Ağustos aylarında 800 milyon doların üzerinde ithalat yapıldı. Eylül ayında ise bu üründe yüksek ithalat gerçekleştirilmedi.
En çok ihracat yapan sektörler
2021’in ilk 9 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde Şeker ve Şekerli Mamuller (1.604 milyon dolar), Sert Kabuklu Meyveler (1.581 milyon dolar), Yaş Meyve (1.455 milyon dolar), Bitkisel Yağ (1.233 milyon dolar) ve Balıkçılık ve Su Ürünleri (931 milyon dolar) Sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın %42,8’i bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.
Aynı dönemde Hayvan Yemi (3.306 milyon dolar), Bitkisel Yağ (2.066 milyon dolar), Un (1.751 milyon dolar), Kakao-Çikolata (559 milyon dolar) ile Tütün ve Mamülleri (378 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın %66,3’ü, yani 3’te 2’sinden fazlası bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi.
Tek başına Hayvan Yemi Sektörü, 2021’in ilk 9 ayında 3,3 milyar doları aşan hacim ile toplam ithalatın %27,2’sini, yani 4’te 1’inden fazlasını oluşturdu.
Fiyat artışları ile gündemde yer bulan Bitkisel Yağ Sektörü, 2021’in ilk 9 ayında 2 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın %17’sini oluşturdu. Küresel piyasalardaki fiyatın Mart 2020 – Mart 2021 döneminde 2 katından fazla artması ve döviz fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketlilik, ithalata bağlı bu sektörde ülke içi fiyatların belirgin bir biçimde artması ile sonuçlandı.
İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler
2021 yılının ilk 9 ayında önceki yılın aynı dönemine göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler Bitkisel Yağ Sektörü (386 milyon dolar artış), Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (351 milyon dolar artış), Balıkçılık ve Su Ürünleri Sektörü (246 milyon dolar artış), Beyaz Et Sektörü (231 milyon dolar artış) ve Yaş Meyve Sektörü (169 milyon dolar artış) oldu.
Aynı dönemde ihracatın gerilediği tek sektör Tütün ve Mamulleri Sektörü (90 milyon dolar düşüş) oldu. Kuru Meyve/Sebze, Un Sektörleri ihracatı yılın ilk 4 ayında; Makarna sektörü yılın ilk 7 ayında önceki yıla kıyasla gerideydi. Bu sektörlerdeki ihracatın toparlanması dikkat çekti.
2021 yılının ilk 9 ayında önceki yılın aynı ayına göre ithalatı değer olarak en çok artan sektörler Hayvan Yemi Sektörü (694 milyon dolar artış), Bitkisel Yağ Sektörü (452 milyon dolar artış), Un Sektörü (207 milyon dolar artış), Kakao ve Çikolata Sektörü (96 milyon dolar artış) ve Ambalajlı Su Sektörü (40 milyon dolar artış) oldu.
İthalatın en çok düştüğü 5 sektör Makarna (173 milyon dolar düşüş), Şeker ve Şekerli Mamuller (68 milyon dolar düşüş), Tütün ve Tütün Mamulleri (41 milyon dolar düşüş), Sert Kabuklu Meyveler Sektörü (36 milyon dolar düşüş) ve Süt ve Süt Ürünleri Sektörü (20 milyon dolar düşüş) ve oldu.
Dış ticarette öne çıkan ülkeler
2021’in ilk 9 ayında dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yaptığımız 5 ülke Irak (1.909 milyon dolar), Almanya (1.274 milyon dolar), Rusya (998 milyon dolar), ABD (840 milyon dolar) ve İtalya (621 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatımızın %35,5’ini oluşturdu.
Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, tavuk eti, gofret ve konserve domates; Almanya için ambalajlı fındık, fındık içi ve kiraz; Rusya içinse alabalık, şeftali ve üzüm oldu.
Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2021 yılının ilk 9 ayında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler Rusya (2.614 milyon dolar), Brezilya (1,359 milyon dolar), Ukrayna (739 milyon dolar), ABD (626 milyon dolar) ve Malezya (588 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %48,7’sini oluşturdu.
Rusya’dan yapılan ithalatta öne çıkan ürünler buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Brezilya’dan yapılan ithalatta soya fasulyesi, kahve, tütün; Ukrayna’dan yapılan ithalatta buğday, dane mısır ve soya fasulyesi oldu.