Türkiye’nin tarım, gıda ve içecek sektörü yılın ilk 5 ayında 10,4 milyar dolar ihracat, 10,8 milyar dolar ithalat yaptı.
Geçen yılı 4,82 milyar dolar dış ticaret fazlası vererek kapatan ve bu yılın başından itibaren giderek daralan Dış Ticaret Dengesi, Mayıs 2023’te 390 milyon dolar açık verdi
Türkiye’nin sektördeki ihracat ve ithalatında Rusya ve Ukrayna öne çıkan ülkeler oldu.
Yılın ilk 5 ayında en fazla un, ayçiçeği yağı ve fındık içi ihracat edilirken, ithalatta ilk sıraları buğday, soya fasulyesi ve ham ayçiçeği yağı aldı
Bu dönemde en fazla ihracat Irak, Rusya ve Almanya’ya yapılırken, en fazla ithalat ise Rusya, Ukrayna ve Brezilya’dan yapıldı. Türkiye’nin, ithalatında önemli yer edinen buğday ve soya fasulyesi ithalini savaş halindeki Rusya ve Ukrayna’dan yapması dikkat çekti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Dış Ticaret Verileri baz alınarak hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre, bu yılın ilk 5 ayında tarım, gıda ve içecek sektörü geçen yıl aynı döneme kıyasla yüzde 4,55 artışla 10,4 milyar dolar ihracat ve yüzde 24,47 artışla 10,8 milyar dolar ithalat yaptı. Yılın başından itibaren dış ticaret fazlası veren Dış Ticaret Dengesi, Mayıs 2023’te 390 milyon dolar dış ticaret açığı verdi. Dış Ticaret Dengesi geçen yılı 4,82 milyar dolar fazlayla kapatmıştı.
Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan Dış Ticaret Verilerine göre, söz konusu dönemde ihracat yüzde 4,55 artarken, ithalatın yüzde 25,47’lik bir artış gösterdiği görüldü.
Mayıs 2023’te aylık bazda ise ihracat geçen yıl aynı dönemle karşılaştırıldığında yüzde 17,24 yükselişle 2,05 milyar dolar, ithalat ise yüzde 45,63 yükselişle 2,73 milyar dolar oldu. Aylık ithalattaki büyük artış gözlerden kaçmadı. Mayıs ayında, buğday ithalatındaki artış yüzde 41,9 ve ham ayçiçeği yağındaki artış da yüzde 18,6 oldu.
Mayıs ayında Dış Ticaret Dengesi eksiye döndü
Bu yıl Mayıs ayında tarım, gıda ve içecek sektörü dış ticaret açığı verdi. Geçen yıl Mayıs ayında sektörde Dış Ticaret Dengesi 1,35 milyar dolar fazla verirken, Mayıs 2023’te yüzde 128,8’lik düşüşle 390 milyon dolar açık verdi.
Bu yılın ilk beş ayında birim ihracat değeri geçen yıl aynı döneme göre yüzde 16,9 yükselişle, 1,324 dolar/ton oldu. İthalat birim değeri ise geçen yıl aynı dönemle karşılaştırıldığında yüzde 11,3 düşüşle, 599 dolar/ton oldu.
Dış ticarette öne çıkan ürünler
2023 yılının ilk 5 ayında ihracatta öne çıkan ürünlerde ilk sırayı 577,6 milyon dolar ile un alırken, bu ürünü 445,7 milyon dolar ile ayçiçeği yağı (rafine) ve 400,9 milyon dolar ile fındık içi takip etti. Bu ürünler, Mayıs ayı itibariyle toplam ihracatın yaklaşık yüzde 13,6’sını oluşturdu.
Aynı dönemde ithalatta ise en fazla ithal edilen ürün 2 milyar 43 milyon dolar ile buğday oldu. Buğdaydan sonra en fazla soya fasulyesi (892,5 milyon dolar) ve ham ayçiçeği yağı (838,9 milyon dolar) ithal edildi. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yüzde 38,3’ünü oluşturdu.
Aylık bazda bakıldığında Mayıs ayında ihracatta öne çıkan ürünlerde ilk sırayı 135,7 milyon dolar ile buğday unu alırken, bu ürünü 83,8 milyon dolarla ayçiçeği yağı (rafine) ve 74,2 milyon dolar ile makarna izledi. Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla buğday (556 milyon dolar), ham ayçiçeği yağı (266,2 milyon dolar) ve soya fasulyesi (202,2) milyon oldu.
İthalatta Rusya ve Ukrayna faktörü
Bu yılın ilk 5 ayında yapılan ithalatta ilk sırayı 2 milyar 43 milyon dolar ile buğday aldı. Buğdayın en fazla ithal edildiği ilk iki ülke savaş halindeki Rusya ve Ukrayna oldu. Bu dönemde, Rusya’dan 1 milyar 452 milyon dolar ve Ukrayna’dan 552,8 milyon dolar tutarında buğday ithalatı yapıldı. Bu iki ülkenin toplam buğday ithalatındaki payı yaklaşık yüzde 98’i buldu.
Aylık bazda değerlendirildiğinde ise Mayıs ayındaki 556 milyon dolarlık buğday ithalatının 399,6 milyon doları; yani yüzde 71,8’si Rusya’dan yapıldı. Rusya’yı 142,9 milyon dolar ile Ukrayna (yüzde 25,7) ve 5,1 milyon dolar ile Moldova (yüzde 0,9) takip etti.
İthalatta ilk 5 ayda buğdaydan sonra 892,5 milyon dolar tutarında soya fasulyesi ve 839 milyon dolar tutarında ham ayçiçeği yağı ithal edildi. Soya fasulyesi ithalinde ilk sırayı 396 milyon dolar ile Brezilya alırken, bu ülkeyi Ukrayna (366 milyon dolar) ve ABD (116 milyon dolar) izledi. Ayçiçeği yağında ise sıralama Ukrayna (536 milyon dolar), Rusya (293 milyon dolar) ve Bulgaristan (9,7 milyon dolar) şeklinde oldu.
Türkiye’nin ithalatında ilk 3 sırada yer alan 3 üründe ithalatın büyük bölümü Rusya ve Ukrayna’dan yapıldı.
En çok ihracat ve ithalat yapan sektörler
Bu yılın ilk 5 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde; en fazla ihracatın 1 milyar 137 milyon dolar ile Şeker ve Şekerli Mamuller sektöründe yapıldığı görüldü. Bu sektörü sırasıyla Bitkisel Yağ sektörü (1 milyar 124 milyon dolar), Yaş Meyve sektörü (793 milyon dolar), Sert Kabuklu Meyveler sektörü (765 milyon dolar) ve Balıkçılık ve Su Ürünleri (651 milyon dolar) sektörü izledi. Bu beş sektörün toplam ihracattaki payı yüzde 21’i aştı.
Yine aynı dönemde en fazla ithalat 2 milyar 821 milyon dolar ile Hayvan Yemi sektöründe yapıldı. Bu sektörün ardından en fazla ithalat yapan sektörler un (2 milyar 186 milyon dolar), bitkisel yağ (1 milyar 964 milyon dolar), Bakliyat (382 milyon dolar) ve Kakao ve Çikolata (359 milyon dolar) sektörü olarak sıralandı. Bu dönemde toplam ithalatın yüzde 71,3’ünün bu 5 sektör tarafından yapılması ithalatın az sayıda sektöre yoğunlaştığını gösterdi.
Hayvan Yemi sektörünün toplam ithalat içindeki payı yüzde 30,1, Un sektörünün yüzde 23,3, Bitkisel Yağ sektörünün yüzde 20,9 oldu.
İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler
2023 yılının ilk 5 ayında geçen yıl aynı döneme kıyasla ihracatını değer olarak en fazla artıran sektörlerin başında 329 milyon dolar ile (yüzde 41,5 artış) Bitkisel Yağ sektörü geldi. Bu sektörü, 163 milyon dolar ile (yüzde 16,69 artış) Şeker ve Şekerli Mamuller sektörü, 148 milyon dolar ile Sebze sektörü (yüzde 31,47 artış), 77 milyon dolar ile (yüzde 61,35 artış) Tohumculuk sektörü ve 75 milyon dolar ile (yüzde 13 artış) Balıkçılık ve Su Ürünleri sektörü takip etti.
Söz konusu dönemde ihracatın en fazla düştüğü sektör 183 milyon dolar ile (yüzde 55,6 düşüş) Süt ve Süt Ürünleri oldu. Ayrıca Beyaz Et sektörü 137 milyon dolar (yüzde 33,9 düşüş), Salça ve Konserve sektörü 61 milyon dolar (yüzde 15,9 düşüş), Sert Kabuklu Meyveler sektörü 49 milyon dolar (yüzde 6 düşüş) ve Canlı Hayvan Ticareti sektörü 24 milyon dolar (yüzde 41,2 düşüş) gerileme kaydetti.
Bu yılın ilk 5 ayında geçen yıl aynı döneme göre, ithalatı değer olarak en fazla artan sektör 603 milyon dolar ile (yüzde 38,1 artış) Un sektörü oldu. Bitkisel Yağ sektörü 374 milyon dolar (yüzde 23,5 artış), Canlı Hayvan Ticareti sektörü 250 milyon dolar (yüzde 373,7 artış), Hayvan Yemi sektörü 209 milyon dolar (yüzde 8 artış) ve Bakliyat sektörü de 184 milyon dolar (yüzde 93,2 artış) yükseldi.
Bu dönemde ithalatı en çok düşen sektörler ise sırasıyla, 9 milyon dolar ile (yüzde 34,8 düşüş) Kuru Meyve/Sebze sektörü, 6 milyon dolar ile (yüzde 26,1 düşüş) Yumurtacılık sektörü ve 1 milyon dolar ile (yüzde 9,2 düşüş) Meyve Suyu sektörü oldu.
Dış ticarette öne çıkan ülkeler
Bu yılın ilk 5 ayındaki dış ticaret verileri ülke bazında değerlendirildiğinde; en fazla ihracat yapılan ülke 1 milyar 200 milyon dolar ile Irak oldu. Irak’ın ardından en fazla ihracat, 734 milyon dolar ile Rusya’ya, 719 milyon dolar ile Almanya’ya, 706 milyon dolar ile ABD’ye ve 343 milyon dolar ile İtalya’ya yapıldı. Söz konusu dönemde, bu 5 ülkeye yapılan ihracat toplam ihracatın yüzde 35,4’ünü oluşturdu.
Aynı dönemde ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde; en fazla ithalatın 2 milyar 942 milyon dolar ile Rusya’dan yapıldığı görüldü. Rusya’yı, 1 milyar 938 milyon dolar ile Ukrayna, 734 milyon dolar ile Brezilya, 471 milyon dolar ile ABD ve 454 milyon dolar ile Malezya izledi. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat toplam ithalatın yüzde 60,4’ünü oluşturdu.
Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ilk 2 ülkenin Rusya ve Ukrayna olması dikkat çekti. Bu 2 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın neredeyse yarısına yani yüzde 45,1’ine denk düştü.
Türkiye’nin ülkelere göre en çok ihraç ettiği ürünler Irak için un, tavuk eti, kırmızı mercimek; Rusya için mandalina, alabalık, tohumluk ayçiçeği ve Almanya için ise fındık içi, ambalajlı fındık, domates oldu.
İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, dane mısır, ham ayçiçeği; Ukrayna için buğday, ham ayçiçeği yağı, soya fasulyesi ve Brezilya için soya fasulyesi, kahve ve sığır olarak sıralandı.
NOT: TÜİK’in açıkladığı Dış Ticaret Verileri baz alınarak hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ndeki hesaplamalara 01 ve 24 fasılları arasındaki tüm Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTIP) kalemleri ile 29’uncu fasıl ve 35’inci fasıldan seçili ürünler dâhil edilmiştir.